Amasya Göynücek Köyü Alevi mi? Tarih, İnanç ve Kimliğin Kesiştiği Bir Anadolu Hikayesi
Anadolu’nun İnanç Mozaiği İçinde Amasya
Anadolu, tarih boyunca birçok inanç ve kültürün yan yana, iç içe yaşadığı bir coğrafyadır. Bu çok katmanlı yapı, özellikle Orta Karadeniz bölgesinde, yani Amasya ve çevresinde de kendini açıkça gösterir. Amasya, yalnızca Yeşilırmak’ın kıyısındaki tarihi evleriyle değil, inançların sessiz çeşitliliğiyle de dikkat çeker.
Bu çeşitliliğin bir parçası olarak karşımıza çıkan sorulardan biri de şu olur: Amasya Göynücek köyü Alevi mi?
Bu sorunun cevabı, yalnızca bir köyün dini kimliğini değil, aynı zamanda Anadolu’nun tarihsel hafızasını da anlamakla ilgilidir.
Göynücek’in Coğrafi ve Kültürel Konumu
Göynücek, Amasya’nın güneybatısında, Yeşilırmak havzasına yakın bir ilçedir. Dağlık ve tarıma elverişli topraklarıyla küçük yerleşim birimlerinden oluşur. İlçe genelinde hem Sünni hem de Alevi toplulukların tarih boyunca bir arada yaşadığı bilinmektedir.
Ancak “Göynücek köyü” dendiğinde, bu ifadenin tek bir köyü değil, ilçeye bağlı çok sayıda yerleşimi kapsayabileceğini de unutmamak gerekir. Çünkü Göynücek’in çevresinde Alevi nüfusu barındıran köyler olduğu gibi, Sünni ağırlıklı köyler de bulunmaktadır.
Aleviliğin Amasya’daki Tarihsel Kökleri
Amasya, Osmanlı döneminden itibaren Alevi-Bektaşi geleneğinin önemli uğrak noktalarından biri olmuştur.
Özellikle Yıldızeli, Tokat, Çorum ve Amasya hattı, tarih boyunca Alevi topluluklarının göç yolları üzerinde yer almıştır. 16. yüzyılda Safevi etkisinin Anadolu’ya yayılmasıyla birlikte, Amasya’nın bazı köylerine göç eden Türkmen toplulukları, inançlarını bu bölgelere taşımışlardır.
Bu topluluklar arasında Kızılbaş Türkmenler, Bektaşi dergahlarına bağlı ocak mensupları ve Seyyid soyundan gelen dede aileleri bulunuyordu. Dolayısıyla, Amasya’nın bazı köylerinde Alevilik yalnızca bir inanç biçimi değil, aynı zamanda bir yaşam tarzı olarak kök saldı.
Göynücek ve Çevresinde İnanç Haritası
Bugün Göynücek ve çevresinde yapılan saha araştırmaları, bölgedeki Alevi nüfusun özellikle Kunduz, Şarklı, Karaşar ve Çayır köylerinde yoğunlaştığını göstermektedir.
Bu köylerde cem evleri aktif olarak kullanılmakta, Hızır oruçları ve Muharrem matemleri toplu şekilde tutulmaktadır.
Bu durum, Aleviliğin bölgede yalnızca bir inanç değil, toplumsal aidiyet biçimi olarak da yaşatıldığını kanıtlar niteliktedir.
Göynücek merkezine daha yakın köylerde ise Sünni nüfus ağırlıklıdır. Dolayısıyla, “Göynücek köyü Alevi mi?” sorusunun yanıtı tekil değil, yerel farklılıklara göre değişen bir cevaba sahiptir.
Alevilik ve Kimlik Üzerine Akademik Tartışmalar
Modern akademik çalışmalar, Aleviliği sadece bir dini aidiyet değil, aynı zamanda kültürel bir kimlik formu olarak ele alır.
Bu perspektiften bakıldığında, Amasya Göynücek çevresindeki Alevilik, yerel geleneklerle harmanlanmış bir inanç biçimi olarak değerlendirilir.
Antropologlar ve sosyologlar, bu tür bölgelerde Aleviliğin “kapalı cem toplumu” anlayışından çıkıp, daha katılımcı ve kamusal bir boyuta taşındığını vurgular.
Ayrıca, 2000’li yıllardan itibaren Amasya çevresinde yapılan saha çalışmaları, Alevi topluluklarının kendi kimliklerini daha açık biçimde ifade etmeye başladığını da göstermektedir.
Bu, Türkiye’de genel olarak yaşanan kimlik tartışmalarının yerel yansımasıdır.
Toplumsal Uyum ve İnanç Çeşitliliği
Göynücek bölgesinde dikkat çeken bir başka unsur da, Alevi ve Sünni topluluklar arasındaki barışçıl yaşam biçimidir.
Bayramlarda, düğünlerde ve cenazelerde iki inanç grubu birbirinin yanında yer alır.
Bu durum, Anadolu’nun tarihsel “bir arada yaşama kültürü”nün somut bir örneğidir.
Alevi köylerinde cemler düzenlenirken, Sünni komşular da misafir edilir; aynı şekilde cami onarımında Alevi ustalar da yer alır.
Bu iç içelik, bölgenin sosyolojik dayanıklılığını artıran en önemli faktörlerden biridir.
Sonuç: Göynücek’in İnanç Haritası Bir Ayna Gibidir
Amasya Göynücek köyü Alevi mi? sorusuna net bir “evet” ya da “hayır” cevabı vermek yerine, şöyle demek daha doğru olur:
Göynücek, Alevi geleneğinin izlerini taşıyan, ama aynı zamanda Sünni topluluklarla birlikte kültürel bir uyum içinde yaşayan bir bölgedir.
Bu çeşitlilik, Anadolu’nun en kadim özelliğini — çokluk içinde birlik fikrini — bugüne taşımaktadır.
Bir köyün inanç yapısını anlamak, yalnızca haritada bir noktayı değil, o noktanın ardındaki insan hikâyelerini de anlamaktır.
Göynücek bu anlamda, Türkiye’nin inanç mozaiğinin küçük ama çok değerli bir parçasıdır.
—
#Amasya #Göynücek #Alevilik #Anadoluİnançları #KültürelKimlik #SosyolojikAnaliz #AnadoluTarihi